صنعت نساجی و رنگرزی یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فاضلاب صنعتی در جهان هستند. وجود مواد خطرناک و مضر برای طبیعت در فاضلاب نساجی و رنگرزی، ضرورت استفاده از دستگاه تصفیه فاضلاب در این صنعت را نشان می‌دهد. استفاده از روش‌های مختلف و به کار گیری تجهیزات به روز در تصفیه فاضلاب رنگرزی در صنایع نساجی باعث میشود پساب خروجی آنها برای طبیعت کاملاً امن و بی‌خطر باشد. پکیج‌های تولید شده توسط سازندگان معتبر در ظرفیت‌های مختلف و قیمت‌های متفاوت در بازار موجود هستند که یک راهکار بسیار مفید برای بازگرداندن آب مصرفی به چرخه‌ی صنعت به حساب می‌آیند.
فاضلاب رنگرزی چیست؟
کارخانه‌های نساجی در مراحل متفاوت فعالیت خود شامل فرایندهای مختلفی هستند که به دو دسته‌ی کلی فرایندهای مرطوب و خشک تقسیم می‌شوند. در کلیه‌ی فرایندهای مرطوب مانند آهارزنی و آهارگیری، سفیدکنندگی، مرسریزاسیون، رنگرزی، چاپ و فرایند نهایی مقدارهای متفاوتی آب مورد مصرف قرار می‌گیرد که با توجه شرایط تولید در کارخانه‌های متفاوت، یکسان نمی‌باشد. اما صرف نظر از مقدار از آبی که مصرف میشود، در نهایت میزان قابل توجهی فاضلاب تولید خواهد شد که به دلیل استفاده از مواد شیمیایی مانند رنگ‌ها، اسیدها و نشاسته‌های مختلف در مراحل گوناگون، شامل آلاینده‌هایی مانند مواد شیمیایی خورنده، سمی و واکنش‌پذیر مانند فرمالدئید و رنگ‌ها است که برای طبیعت بسیار خطرناک و مضر هستند و تصفیه فاضلاب رنگرزی را به یک مرحلهی غیر قابل حذف تبدیل می‌کند. در ادامه بعضی از مواد مضر برای طبیعت که در فاضلاب رنگرزی وجود دارند، به طور خلاصه توضیح داده می‌شوند:
رنگ‌ها در فاضلاب رنگرزی
رنگهای مصنوعی مورد استفاده در صنایع نساجی مانند رنگهای اسیدی، آزوئیک، قلیایی، دیسپرس، گوگردی و موردان به دلایل زیر باید در تصفیه فاضلاب صنعتی، از پساب تولید شده حذف بشوند.
نشاستهها در فاضلاب رنگرزی
به کار بردن نشاستهها در صنایع نساجی باعث میشود میزان زیادی مواد آلی مقاوم در پساب تولید شده وجود داشته باشد که باید تا حد ممکن در تصفیه فاضلاب رنگرزی حذف بشوند.
اسیدها در فاضلاب رنگرزی
انواع اسیدها مانند اسید هیدروکلریک، اسید سولفوریک، اسید فتالیک، اسید سیتریک، اسید فرمیک، استیک اسید، اسید نیتریک، آمونیاک در فاضلاب صنایع نساجی موجود است که پیش از ورود پساب صنایع رنگرزی و نساجی به طبیعت، در مراحل مختلف تصفیه فاضلاب رنگرزی به طور کامل حذف می‌شوند.
مواد سمی و خطرناک دیگر
BOD، COD، آفت کش، مواد ضدعفونی‌کننده، هیپوکلریت، سود سوزآور، گلوکز، موم، خاکستر سود، روغن، حلال‌ها، تثبیت کننده‌ها، انواع فلزات سنگین، مواد کاتیونی، نمک‌ها، سورفکتانت، ذرات جامد معلق، دترجنت و پرز و نخ.
اهمیت تصفیه فاضلاب رنگرزی و نساجی
صنعت نساجی یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین صنایع فعال در جهان مدرن امروزی است که با توجه به افزایش جمعیت هر روز نیز در حال گسترش است. از طرف دیگر، این صنعت بزرگ، یکی از پرمصرف‌ترین صنایع نیز است که میزان زیادی آب در آن مصرف میشود و در نتیجه حجم زیادی از فاضلاب صنعتی جهان را نیز تولید می‌کند که شامل مواد شیمیایی، مواد آلی، فلزات سنگین و رنگهای مصنوعی و سمی است. ورود این آلاینده‌ها به محیط زیست برای سلامت انسان‌ها و سایر موجودات زنده بسیار خطرناک است و به همین دلیل تصفیه فاضلاب صنایع نساجی و رنگرزی امروزه مورد توجه قرار می‌گیرد.
صنایع نساجی در هر کدام از مراحل مختلف تولید پارچه میزان متفاوتی از آلایندگی را به پساب تولید شده اضافه می‌کنند. پیش از شناخت روش‌ها و مراحل تصفیه فاضلاب رنگرزی لازم است به طور کامل مراحل مختلف و آلاینده‌هایی که در آنها تولید میشود و راه‌های حذف یا به حداقل رساندن آنها را بشناسیم. مراحل مختلف در صنایع نساجی شامل آماده‌سازی نخ، ریسندگی، آهارزنی، بافندگی، آهارگیری، پشم‌شویی، سفیدکنندگی، سوزاندن، پاک‌سازی الیاف، رنگرزی و در نهایت چاپ است که تمرکز تصفیه فاضلاب رنگرزی به دلیل حجم بالای آلایندههای تولید شده در بعضی از مراحل بر روی آنها خواهد بود. با به‌کارگیری روش‌ها و به‌روزترین تجهیزات تصفیه فاضلاب رنگرزی می‌توان با اطمینان از بدون خطر بودن پساب، از آن برای مصارف کشاورزی استفاده نمود. بعضی از دلایل مهم دیگر که ضرورت تصفیه فاضلاب رنگرزی را نشان می‌دهند می‌توان به کاهش مصرف آب شیرین و در نتیجه مدیریت بحران آب، کاهش هزینه‌های اقتصادی جمع‌آوری، حمل و انتقال فاضلاب و همچنین تأمین منابع آبی برای کشاورزی و صنایع دیگر اشاره کرد.
روش تصفیه فاضلاب رنگرزی و نساجی
در صنایع نساجی با توجه به نوع الیاف به کار رفته از روش‌های متفاوتی و همچنین رنگهای مختلفی برای رنگرزی استفاده میشود که میزان و نوع آلایندگی متفاوتی خواهند داشت. در نتیجه در فرایند تصفیه فاضلاب نساجی و رنگرزی ممکن است با توجه به شیوه‌های مختلف رنگرزی به تجهیزات متفاوتی نیاز داشته باشیم؛ اما به طور کلی فرایند تصفیه فاضلاب نساجی و رنگرزی در سه مرحله انجام میشود:
– تصفیه فاضلاب نساجی
در این مرحله که با نام تصفیه فیزیکی نیز شناخته میشود به کمک آشغال‌گیرهای مکانیکی و یا به صورت دستی، مواد جامد معلق در فاضلاب مانند نخ، پرزها و ذرات دیگر جدا می‌شوند. همچنین با روش‌های لخته‌سازی و مواد منعقدکننده، مواد کلوئیدی موجود در فاضلاب ابتدا منعقد شده و سپس ته‌نشین می‌شوند. تصفیه فیزیکی فاضلاب نساجی در واقع ابتدایی‌ترین و ساده‌ترین روش تصفیه فاضلاب نساجی و رنگرزی است که پساب به دست آمده پس از آن هنوز برای ورود به طبیعت آماده نیست و لازم است مراحل بعدی نیز انجام بشود.
– تصفیه فاضلاب رنگرزی
در مرحلهی دوم که پس از مرحلهی تصفیه‌ی فیزیکی انجام میشود تا حدود زیادی مواد آلی غیرقابل‌تجزیه و ذرات کلوئیدی حذف می‌گردند و پساب با کیفیت بسیار بالاتر تولید میشود. استفاده از باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌های هوازی و بی‌هوازی، لجن فعال و لاگون‌های هوادهی و همچنین روش‌های UASB،UAFBR و UABR در این مرحله باعث از بین رفتن آلایندههای تولید شده در مراحل آهارگیری، پشم‌شویی و رنگرزی خواهند شد.
– تصفیه شیمیایی فاضلاب نساجی و رنگرزی
تصفیه شیمیایی که با نام تصفیه تکمیلی یا نهایی نیز در صنعت نساجی شناخته میشود با هدف از بین بردن کامل آلاینده‌ها و ایجاد یک پساب کاملاً مطمئن و امن برای طبیعت انجام میشود. در این مرحله با استفاده از روش‌های متعدد مانند ممبرانی، فیلتراسیون با کربن فعال، فرایندهای اکسیداسیونی و ازن زنی پساب بسیار باکیفیت و قابل استفاده در مصارف غیرشرب تولید می‌گردد.
سؤالات متداول
با توجه به کیفیت جنس بدنه و همچنین ظرفیت مخزن، قیمت پکیج تصفیه فاضلاب متفاوت است
تصفیه فاضلاب در سه مرحلهی فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی انجام میشود
بله به دلیل وجود آلایندههای خطرناک و سمی مانند رنگهای مصنوعی، انواع اسیدها و نشاستهها در فاضلاب صنایع نساجی لازم است پیش از ورود فاضلاب به طبیعت، به طور کامل تصفیه بشود.