آب آشامیدنی دارای ویژگیهای است که با شناخت آن می‌توانیم آب سالم و آب معدنی را از دیگری تمایز دهیم. آب دارای منابع متفاوتی می‌باشد. آبهای آشامیدنی در نقاط مختلف جهان مقایسه شده است. امروزه به دلیل کمبود آب در ایران و جهان الگوی مصرف با توجه به آگاهی و بودجه دولت ها رو به تغییر است.
آب آشامیدنی چه ویژگی هایی دارد؟
آب مایه حیات و زندگی است. حدودا 3/2 کره ی زمین را آب در بر گرفته است. آب در کره ی زمین به سه حالت جامد، مایع و بخار موجود داشتن است. همان طور که میدانید بیشتر آب های کره ی زمین شور هستند در صورتیکه انسانها تنها قادر به بکاربردن آب شیرین به عنوان آب برای آشامیدن هستند. آب آشامیدن یا آب شیرین کره ی زمین محدود است و ممکن است حتی جوابگوی نسل های آینده نباشد. آب آشامیدنی از نظر علمی دارای تعاریف و ویژگی هایی می‌باشد، که در ادامه توضیح خواهیم داد.
آب آشامیدنی چیست؟
آب آشامیدنی آبی است که از کیفیت مناسبی برخوردار است و ویژگی ها شیمیایی و بیولوژیکی آن تایید شده می‌باشد، و هیچ اثر مضر و مخربی در بدن انسان ایجاد نمیکند. مولکول آب دارای فرمول شیمیایی H2O می باشد و از دو اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن و پیوند های کووالانسی تشکیل شده است.
ویژگی ها آب آشامیدنی سالم
این آب نباید دارای هیچ گونه طعم و مزه ای باشد، بد بختانه وجود داشتن املاحی مانند آهن، منگنز، نمک، کربنات و … باعث بروز طعم و بوی ناخوشایندی در آب می‌شوند. آب همانطور که در تعریفش گفتیم نباید دارای ضرری برای بدن انسان باشد. هنگامیکه میزان ناخالصی ها به گونه ای باشد که بکاربردن آن آب برای بدن انسان زیان آور باشد، آنرا آلوده در نظر می‌گیرند.
1 – دما
- همه میدانیم نوشیدن آب بسیار سرد برای بدن مضراتی به دنبال دارد. و برعکس، آب بسیار گرم نیز گوارا نیست و مناسب نمی‌باشد. بهترین دمای آب برای آشامیدنی شیرین بین 8-12 درجه سانتیگراد می‌باشد.
2 – رنگ
- سالم و بی رنگ است ولی در عمق زیاد باید به رنگ آبی زلال باشد و اگر آّب دارای نمک های آهن باشد رنگ آن رو به قرمزی و اگر دارای نمک های منگنز باشد رنگ آن قهوه ای متمایل به سیاه می‌شود. زردی آب نشانه وجود داشتن ترکیبات گیاهی و اسیدهای آلی یا وجود داشتن خاک رس می‌باشد. همچنین سبزی آب به دلیل گیاهانی مانند جلبکها می‌باشد.
3 – املاح
- مواد معلق و املاح زیاد در آب باعث ایجاد کدورت و رشد باکتری ها می‌شود. کلر برای از بین بردن این کدورت و گندزدایی آن ها نقش بِسزایی دارد.
4 – بو
- آبی که برای آشامیدن است باید سالم و بدون بو می‌باشد. هرچند برخی مواد باعث ایجاد بو در آب می‌شوند. گاهی اگر از مقدار زیادی کلر استفاده شود، آب بو میگیرد. از طرفی دیگر گاهی به دلیل آلودگی های صنعتی و افزایش فعالیت بیولوژیکی می‌باشد.
5 – مزه
- آب قابل شرب باید بدون هیچ مزه خاصی باشد. املاح مختلفی مانند آهن، منگنز، کربنات و نمک و … طعم های خاصی به آب می‌دهند. همچنین نفوذ مواد مختلف شیمیایی و تغییرات مواد آلی و گیاهان و حتی کلرزدایی نیز در مزه ی آب تاثیر دارند.
اگر سختی با همیان PH آب کم شود، آب بی‌مزه می‌شود. اگر آب شور باشد نشان دهنده افزایش نمک در آب می‌باشد. اگر آب آشامیدنی تلخ باشد نشان دهنده ی ترکیبات منیزیم است. اگر آب قلیایی باشد مزه ی صابون و اگر آب اسیدی باشد مزه ترشی میگیرد. آهن و آلومینیوم هم آب را گس می‌نمایند.
منابع آب آشامیدنی
- منابع آب های سطحی
- منابع آب های زیر زمینی
- منابع آب های شور
منابع آب های سطحی
در واقع همان آب هایی هستند که از باران، دریاچه ها و رودخانه ها، قنات ها و سدها جهت آب مناسب آشامیدنی و مصارف دیگر جمع آوری و نگهداری و بهره برداری می‌شوند. آب باران در طول رسیدن به سطح زمین با خودش گازهایی مانند اکسیژن و … را به همراه می‌آورد و به علت تماس با گرد و غبار و ذرات معلق در هوا همیشه مقادیر زیادی ناخالصی دارد. آب رودخانه‌ها از زمان های قدیم یکی از مهم ترین منابع برای تامین آب سالم مردم بوده است. به طور مثال در آلمان و آمریکا نیز بخش مهمی از آب مصرفی مردم از رودخانه ها تامین می‌شود. البته از تصفیه آب رودخانه ها نباید غافل شد.
امروزه بکاربردن دریاچه های مصنوعی پشت سدها نیز بسیار نقش مهمی در تامین آب لازم برای کشاورزی و تهیه و تولید برق دارد. همچنین منبعی برای تامین آب آشامیدنی مورد نیاز شهرها می‌باشد. یکی دیگر از مزایای این دریاچه ها ته نشینی ذرات معلق و گل و لای موجود داشتن در رودخانه ها می‌باشد. که این امر هزینه تصفیه را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.
منابع آب های زیر زمینی
از منابع آب ای زیر زمینی میتوان به چاه های عمیق و چاه های کم عمق، چشمه سارها، چشمه های جاری و کانال های آب اشاره کرد. منبع اصلی بسیاری از شهر های بزرگ ایران آب های زیر زمینی می‌باشد.
مقایسه آب های زیر زمینی و آب های سطحی
- درصد آلودگی کمتر آب های زیر زمینی نسبت به آب های سطحی
- درصد تبخیر کمتر آب های زیر زمینی نسبت به آب های سطحی
- عدم نیاز به تصفیه فیزیکی آب های زیر زمینی
- ترکیبات شیمیایی ثابت آب های زیر زمینی
- آب های زیر زمینی فاقد مواد تیره کننده است
- آب های زیر زمینی بیرنگ هستند
- عدم تغییرات دمایی متغیر در طول سال در آب های زیرزمینی
- آب های زیر زمینی تحت تاثیر خشکسالی های کوتاه مدت نمی‌باشند
- آب های زیر زمینی فاقد میکروب ها و باکتری های بیماری‌زا می‌باشند
منابع آب های شور
اگر در مناطقی آب های سطحی و آب های زیر زمینی وجود داشتن نداشته باشند، به ناچار از آب های شور استفاده می‌شود. در مناطقی مانند حاشیه خلیج فارس ، به دلیل عدم دسترسی به آب های شیرین به روش اسمز معکوس با بکاربردن آب شیرین کن ها، آب شور را شیرین می‌نمایند و آب آشامیدنی تهیه می‌کنند.
آب شیرین کن ها در دو نوع صنعتی و کشاورزی موجود می‌باشند. دستگاه تصفیه آب صنعتی یا کشاورزی با 5 مرحله ی اصلی آب را تصفیه و قابل آشامیدن و آماده استفاده در صنایع می‌نمایند.
- کلرزنی اولیه ( گند زدایی آب )
- بکاربردن فیلتر شنی و فیلتر کربنی ( پیش تصفیه )
- بکاربردن فیلتر میکرونی حذف ذرات معلق
- اسمز معکوس RO
- تزریق آنتی اسکالانت جهت جلوگیری از ایجاد رسوبات در آب
منابع آلوده کننده آب
- فاضلاب های شهری و خانگی
- فاضلاب های صنعتی
- فاضلاب های کشاورزی
انتقال بیماری ها از طریق آب آشامیدنی آلوده
آب آلوده با انتقال بیماری هایی نظیر وبا، حصبه، اسهال خونی، بیماریهای عفونی روده ای، یرقان عفونی، فلج اطفال و … مشکلات متعددی را برای انسان ها ایجاد میکند. این بیماری ها از طریق ورود مدفوع و ادرار آلوده به آب بروز می‌کنند. اما در برخی دیگر از بیماری ها، آب به عنوان محیطی برای رشد و تکثیر آن ها نقش دارد. مانند مالاریا، تب زرد، آنسفالیت ها و … بنابراین برای پیش گیری از این بیماری ها باید آب آشامیدنی را تصفیه و منبع آب آشامیدنی قابل تصفیه را شناسایی کرد.
مراحل تصفیه آب آشامیدنی به شرح زیر است:
- جدا کردن مواد شناور مانند آشغال ها و مواد غیر محلول در آب
- حذف میکروارگانیسم ها و املاح مضر از آب
- از بین بردن طعم، بو، مزه تا جایی که مورد قبول مصرف کننده باشد
روش های تصفیه
جوشانیدن: ممکن است با جوشاندن آب طعم آن کمی تغییر کند، ولی بی ضرر و سالم است و روش مناسبی برای از بین بردن باکتری ها، اسپورها، کیست ها و تخم ها می‌باشد.
صاف کردن: در تصفیه های خانگی دو مدل صافی شنی و سفالی استفاده می‌شود. در صافی سفالی از شن های ریز تز و در صافی شنی از طبقات درشت تر استفاده می‌شود. در صافی سفالی یک مخزن مانند بشکه فلزی و یک حوضچه کوچک قرار گرفته است، که لایه لایه از بالا به پایین، ریز تر می‌شود.
گندزدایی با مواد شیمیایی: ازجمله کلر که باکتری کشی قوی می‌باشد و تاثیر بسیاری بر باکتریهایی که باعث بیماریهای ناقل از راه آب می‌شوند، دارد. کلر حتی روی برخی میکروب های محصور در داخل ذرات معلق جامد، نیز اثر دارد.
نکات بکاربردن کلر:
- پس از بکاربردن کلر در آب باید آن را به خوبی با آب مخلوط کرد تا همه جای آب به کلر آغشته شود. کلر باید حداقل نیم ساعت در آب وجود داشتن داشته باشد تا خاصیت میکروب زدایی خود را داشته باشد. همچنین مقداری کلر آزاد در آب برای استفاده مطمئن از آب لازم است.
- برای آب های تیره و دارای آلودگی در بروان روش کلر زنی در ابتدا مناسب نمی‌باشد. بلکه قبل از بکاربردن کلر باید این آب ها را صاف نمود و سپس اقدام به کلر زنی کرد.
- کلر یک ماده ی سمی می‌باشد که در بکاربردن آن باید احتیاط کرد تا هم برای مصرف کننده مشکلی پیش نیاید و هم برای مسئول کلرزنی. به طور کلی محلول کلر آماده را باید در بطری های تیره رنگ و در جای تاریک نگهداری کرد.
نگاهی به وضعیت آب موجود داشتن در جهان
کل آب موجود داشتن در جهان حجمی حدود 1386میلیون کیلومتر مربع است، که در سه لایه ی اتمسفر، بیوسفر و لیتوسفر وجود داشتن دارد. حجم طبیعی میزان آب ذخیره شده در منابع مختلف کره ی زمین به شرح زیر است:
- اقیانوس ها: حدود 320/1 میلیون کیلومتر مکعب، حدود2/97 %
- یخچال های طبیعی: حدود 25 میلیون کیلومتر مکعب، حدود 7/1 %
- سفره های زیر زمینی: حدود 13 میلیون کیلومتر مکعب، حدود 9/0 %
- آب های شیرین موجود داشتن در دریاچه ها،رودخانه ها و دریاها: حدود 250 هزار کیلومتر مکعب، حدود02/0%
- بخار آب موجود داشتن در هواکره (اتمسفر) حدود 13 میلیون کیلومتر مکعب001/0 %
تفاوت آب آشامیدنی با آب معدنی
تعریف آب معدنی: آب معدنی آب بسته بندی شده و قابل آشامیدنی است، که از چشمه های طبیعی یا نقاط حفرشده زیر زمینی به دست می‌آید و دارای ویژگی ها بهداشتی و درمانی می‌باشد و در معرض هیچ گونه پالایشی قرار نگرفته است.
آب های معدنی پس از استخراج مورد هیچ گونه اصلاحاتی قرار نمی‌گیرند و پس از انجام آزمایش های لازم مورد بسته بندی قرار می‌گیرند ولی آب آشامیدنی قبل از بسته بندی مراحلی مانند کلرزدایی و میکروب کشی و حذف املاح را طی میکند.
تفاوت بین آب معدنی و آب آشامیدنی
مردم عموما تفاوت بین آب معدنی و آب قابل آشامیدن را نمی‌دانند. هر چند هم آب معدنی و هم آب از نظر سلامت دارای اطمینان هستند، ولی این آب دارای مواد اضافه ای است که در آب معدنی این گونه نیست و آب طبیعی می‌باشد. هرچند در بازار هر دو قیمت یکسانی دارند. همین عدم آگاهی مردم نسبت به تفاوت آب معدنی و آب شرب و قیمت یکسان آن ها باعث بی توجهی در تفکیک آن شده است.
احداث کارخانه آب معدنی
از دیگر تفاوت میان آبی که بری آشامیدن است و آب معدنی باید گفت برای احداث یک کارخانه آب برای تولید شرب ، سختگیریهای چندانی نیست حتی میتوان آن را در کنار یک شهرک صنعتی نیز احداث کرد، چرا که در صورت آلوده شدن محصول نهایی هم میتوان آن را با در بریند های شیمیایی میکروب‌زدایی کرد. ولی کارخانه آب معدنی باید به دور از هر گونه آلودگی حیوانی و انسانی باشد. حتی جایی که آب از سفره های زیر زمینی استخراج می‌شود باید از تمام آلودگی ها دور و بِکر باشد.
آنالیز آب خام
آنالیز آب خام و مواد معدنی مانند کلسیم، نیترات، سدیم، روی، آلومینیوم و …در آب معدنی باید در همه ی فصول سال یکسان باشد ولی در آب نوسان آن ها موردی ندارد. آب های آشامیدن موجود داشتن در بازار که داخل بطری های پلاستیکی عرضه می شود (لزوما آب معدنی نیستند) ممکن است از هر منبع آبی پر شده باشند.
مانند: آب های لوله کشی، تانکر های آب کارخانه ها و … همچنین ممکن است در بریند های شیمیایی میکروب زدایی و حذف املاح را روی آن ها انجام دهند حتی برخی کارخانه ها برای شبیه سازی طعم آب معدنی به آن نمک معدنی اضافه می‌کنند.
کمبود آب
در نیم قرن گذشته، این تصور که آب یک منبع بی پایان است، وجود داشتن داشته است. در آن زمان، مردم مانند امروز غنی نبودند و آب کمتری برای تولید مواد غذایی استفاده می‌کردند. مصرف آب آشامیدنی بسیار کمتر از حال حاضر بود. هم اکنون بیش از 7 میلیارد انسان بر روی کره زمین وجود داشتن دارد، که رقابت بر سر آن را روز به روز جدی تر میکند.
مصارف به طور کلی با توجه به افزایش جمعیت در حوزه های بهداشت، آشامیدن، صنعت، کشاورزی و سوخت های زیستی رو به افزایش است. از طرفی دیگر مجموع آب های شیرین موجود داشتن نیز کاهش یافته است. که از دلایل مربوط به آن میتوان به تغییرات اقلیمی، عقب نشینی یخچال های طبیعی، کم شدن آب رودخانه ها، کوچک تر شدن دریاچه ها و پمپ شدن بیش از حد سفره های آب زیر زمینی اشاره کرد. برای جلوگیری از این معضل هم کشاورزان و هم صنعتگران و هم مردم باید با افزایش بهره‌وری برای تقاضاهای در حال رشد مواد غذایی، تلاش کنند.
بحران آب در ایران
زمانی که به اندازه کافی آب برای نوشیدن وجود داشتن نداشته باشد، بحران آب احساس می‌شود. بر طبق پیش‌بینیهای جهانی سال 1400 سرانه آب به کمتر از 1400 متر مکعب به ازاء هر شخص در سال خواهد رسید، و این یعنی بحران آب. کشور ما ایران در آستانه ی بحران آب به سر می‌برد و در طی سال های آینده، تامین آب قابل نوشیدن یکی از بزرگ ترین چالش ها در بسیاری از استان ها و شهرها می‌شود.
ایران از نظر جغرافیایی در بخش خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد. به صورتی که میانگین بارندگی در ایران حدود 250 میلی متر است این در حالی است که در جهان این رقم به چیزی حدود 850 میلی متر میرسد. حدود سه برابر میزان کل. پیش‌بینی می‌شود ایران به زودی با تغییرات اقلیمی که باعث گرم و خشک تر شدن کشور می‌شود، مواجه خواهد شد و در صورت عدم کنترل کم آبی کشور، شرایط بسیار دشوار می‌شود؛ تا حدی که 50 میلیون ایرانی مجبور به ترک کشور می‌شوند. این ها همه نشان دهنده ضعف مدیریت آب در ایران است.
ایران پس از انقلاب در تولید بسیاری از مواد غذایی به خود کفایی رسیده بوده است که یکی از این ها در زمینه کشت گندم بوده است. دولت با در اختیار قرار دادن برق مناسب، خریداری ارزان محصولات کشاورزی و در نتیجه برداشت بیشتر آب های زیر زمینی باعث شد تا کشاورزان احساس نیاز به صرفه جویی کمتری در آب داشته باشند.
ناگفته نماند دولت ایران در توسعه زیر ساخت های منابع آبی فعال بوده است و هزینه های زیادی در زمینه سدسازی و پروژه های انتقال آب کرده است. اما بد بختانه طی چند دهه پیش سدسازی های بی رویه بر رودخانه های سراسر کشور موجب خشک شدن بسیاری از رودخانه ها و دریاچه ها شده است. که دریاچه ی ارومیه هم از جمله همین دریاچه ها است.
دلایل بحران آب در دنیا
- عدم مدیریت مناسب و نهادهای کارآمد.
- افزایش رشد سریع جمعیت و پراکندگی نامناسب جمعیت.
- کشاورزی سنتی.
- عملکرد ضعیف سازمان حفاظت محیط زیست و فقدان ساختار مناسب.
راهکار های پیشنهادی برای جبران بحران آب
- جایگزینی صنعت گردشگری و توریست در عوض کشاورزی و کشت درخت و محصولات با نیاز آبی در بروان.
- بازبینی اساسی در پراکندگی جمعیت و سیاست های رشد و توزیع جغرافیایی.
- ایجاد آگاهی و اعطای امتیازات و تسهیلات به کشاورزان به منظور مدرنیزه سازی راه و روش های کشاورزی.
- بازنگری الگو های کشاورزی و کشت در سراسر کشورها بر اساس میزان دسترسی به منابع منطقه ای.
- تشکیل سازمان های تعاون کشاورزی و مرکز خدمات کشاورزی برای مشارکت هرچه بیشتر کشاورزان در مدیریت کشت و آب.
- تقویت سازمان محیط زیست و اصلاح ساختار آن.
- تغییر مدیریت از حالت مدیریت بحرانی به مدیریت پیش گیرانه.
بهترین آب های آشامیدنی در جهان
یکی از مهم ترین موضوعات هر جامعه ای آب آشامیدنی آن می‌باشد، به طوری که سلامت مردم آن جامعه به آب آشامیدنی آن وابسته است.
مکه: طبق پژوهش های به عمل آمده، چشمه زمزم در مکه مکرمه بهترین آب شرب جهان را دارد. این آب دارای ویژگی ها و ویژگی های منحصر به فردی است. این آب املاح مفید(کلسیم و منیزیم و …) را در مناسب ترین حالت ممکن داراست. این آب طبیعی بوده و تصفیه و کلرزدایی نمی‌شود. و به دلیل ویژگی ها فوق‌العاده ای که دارد، قابلیت شفای بیماران کلیوی، قلبی، میگرنی و … را دارد.
دانمارک: کشور دانمارک تمیزترین آب برای آشامیدنی جهان را داراست. به طوری که آب لوله کشی این کشور از آب های بسته بندی شده در بطری ها تمیز تر می‌باشد. علاوه بر این دانمارک از جمله کشور هایی است که میزان مصرف آب در حد استاندارد قرار دارد.
ایسلند: کشور ایسلند هم از جمله کشورهایی است که شیوه ای سخت و دقیق در کنترل و نظارت کیفیت این نوع آب دارد. آب آشامیدنی ایسلند به دلیل تمیزی، از کیفیت بالایی برخوردار است.
گرینلند: کشور گرینلند منابع آب های یخ زده را به مردم خود عرضه میکند و از آب دریاچه ها و رودخانه ها استفاده می‌کنند. همچنین این کشور رتبه سوم جهان را از نظر تمیزی و پاکی آب آشامیدنی داراست.
فنلاند: کشور فنلاند رتبه چهارم جهان را از نظر پاکی و تمیزی از آن خود کرده است. طبق آمار های اتحادیه اروپا فنلاند از جمله بهترین کشور های جهان به لحاظ کیفیت بالای آب می‌باشد.
کلمبیا: کیفیت آب در کشور کلمبیا هم از درصد بالایی برخوردار است. به طوری که از آب های فاضلاب برای صنعت و کشاورزی استفاده می‌کنند.
سنگاپور: کشور سنگاپور هم به دلیل داشتن آب تمیز و پاک در جهان معروف است. آب های لوله کشی این کشور طبق ادعای دولت آن، بسیار با کیفیت و پالایش شده می‌باشد.
نیوزلند: کشور نیوزلند دارای سیستم های مجهز تصفیه می‌باشد که از همین طریق پاک ترین و تمیزترین را به وسیله لوله کشی به مردم خود عرضه میکند.
کانادا: در این کشور مردم دسترسی نا محدودی به آب تمیز برای آشامیدن دارند. کشور کانادا هشتمین کشور جهان از نظر پاکی و تمیزی می‌باشد.
انگلستان: کشور انگلستان هم آب لوله کشی با کیفیتی را به شهروندان خود عرضه میکند. هرچند گاهی ساکنان این کشور آب بطری را از فروشگاه ها تهیه می‌کنند، واین به دلیل طعم آب لوله کشی این کشور که ناشی از مواد معدنی موجود داشتن در آن است .
مقایسه الگوی مصرف آب در ایران و جهان
در ایران اگر آب های مصرفی در تمام بخش های کشاورزی، صنعت، تجاری و خانگی را در نظر بگیریم و مقدار کل آن را بر تعداد جمعیت ایران، تقسیم کنیم سهم هر فرد به طور میانگین در هر شبانه روز بین 197 لیتر تا 200 لیتر آب می‌شود. ولی مصرف خانگی در ایران به ازاء هر شخص به طور میانگین 157 لیتر در روز می‌باشد. که البته این عدد در فصول گرم سال تا 250 لیتر هم میرسد.
در ایران هنوز آب مصرفی کشور از آب آشامیدنی تفکیک نشده است. در حالی که در اغلب کشور های جهان برای حمام کردن، سرویس بهداشتی،پخت و پز و آبیاری استفاده نمی‌شود. هر چند در کشورهای پیشرفته به قدری کیفیت آب غیر شرب بالاست که میتوان از آن در پخت و پز استفاده کرد.
بسیاری از مردم در کشور های پیشرفته از آب های بطری برای نوشیدن استفاده می‌کنند. نکته قابل توجه این است که تفکیک این نوع از آب، از آب غیر شرب نیازمند سرمایه اولیه عظیمی است که برای بسیاری از کشور های غیر ثروتمند، احداث آن با توجه به حفظ زیر ساخت های تفکیک آب شرب مقدور نمی‌باشد و به همین دلیل مردم مجبورند آب بهای بیشتری بپردازند.
سازمان ملل متحد اعلام کرده است هر نفر نیاز به 50 لیتر آب در شبانه روز جهت رفع نیازهای بهداشتی و غذایی خود دارد. اما سازمان جهانی بهداشت مقدار نیاز هر فرد در شبانه روز را 150 لیتر اعلام کرده است.
در مجموع در کل جهان سرانه مصرف آب برای هر فرد 150 لیتر در شبانه روز می‌باشد، ولی در برخی از شهرهای بزرگ کشور ما در حدود دو برابر این مقدار آب مصرف می‌کنند. در دوره ای که ایران در تنش آبی قرار دارد و بخش های زیادی از تالاب ها و دریاچه ها خشک شده است. مانند هامون و ارومیه.
در قاره ی آفریقا هر فرد روزانه 20 لیتر آب در اختیار دارد یعنی مقدار آبی که برای یک دوش گرفتن 5/1 دقیقه ای لازم است. در این قاره بخش اعظم آب صرف کشاورزی می‌شود و فقط مقدار کمی صرف مصارف خانگی می‌گردد و به دلیل رشد روز افزون جمعیت روز به روز نیاز آب در کشاورزی بیشتر می‌شود.
در کشور های اروپایی نیز سرانه مصرف آب به ازاء هر نفر بالاست. اما امروزه به دلیل افزایش آگاهی و اطلاعات مردم که ارمغان تکنولوژی می‌باشد، الگوی مصرف آب در حال تغییر است. و دولت ها بر اساس بودجه ای که دارا می‌باشند می‌توانند در حفظ این وظیفه کوشا باشند. امید است با صرفه جویی در این نعمت مهم و ارزشمند خدادادی در حفظ آن بکوشیم.