پیشرفت صنعت و کشاورزی در کنار فوایدی که دارد مخاطرات و آسیب های زیادی به محیط زیست می رساند که تبعات آن شامل حال ما نیز می شود.
زبالههای جامد شهری و صنعتی
زبالههای جامد شهری و صنعتی دفن شده در زمین خود حاوی درصد بالایی آب هستند، چنانچه آبهای سطحی نیز به درون آن نفوذ یابد در اثر فعل و انفعالات شیمیایی و بیولوژیکی که در درون لندفیل رخ میدهد، شیرابه آلودهای تولید میگردد که حاوی انواع عناصر سمی میباشد. طبیعت و قدرت آلایندگی این شیرابه به ترکیب مواد زاید جامد، مدت زمان تماس زایدات با آب و حجم آن بستگی دارد. نفوذ این شیرابه آلوده، میتواند تهدیدی جدی برای آلودگی آبهای زیرزمینی و خاک مناطق اطراف لندفیل بشمار آید. شیرابه زباله حاوی ترکیبات و آلایندههای گوناگون از جمله فلزات سنگین میباشد. بعضی از ترکیبات سمی همانند آرسنیک، سیانید و کروم موجود در این زباله ها ممکن است در آبهای زیرزمینی در غلظتهایی یافت شوند که این آبها را جهت مصارف آشامیدن و آبیاری نامطلوب کنند.
همچنین بخوانید؛ تصفیه فاضلاب صنعتی
آرسنیک
آرسنیک (As) با عدد اتمی 33 سومین عنصر گروه پنجم جدول تناوبی میباشد و از نظر فراوانی بیستمین عنصر در پوسته زمین، چهاردهمین عنصر در داخل آب و همچنین در بدن انسان چهاردهمین عنصر فراوان است. کشف آلــودگی آبهای زیرزمینی به آرسنیک در کشورهای مختلف از جمله آرژانتین، شیلی، بنگلادش، چین، امریکا، هندوستان و اکنون در پاکستان و ایران نشان میدهد که این مسئله یک مشکل جهانی است و تمامی آبهایی که برای آشامیدن به کار میروند باید از نظر آلودگی به آرسنیک مورد آزمایش قرار گیرند. آرسنیک به صورت آلی بیشتر در بدن جانوران دریایی به نام آرسنوبنتائین ذخیره میشود و کانیهای سولفیدی از لحاظ طبیعی در رده اول قرار دارند. آرسنیک به طور طبیعی در آب های زیرزمینی وجود دارد که آلودگی آبهای زیرزمینی به وسیله آرسنیک با منشا طبیعی در بیش از 70 کشور دنیا گزارش شده است که در حدود 150 میلیون نفر فقط در جنوب غرب آسیا در معرض آلودگی شدید آب به وسیله این عنصر هستند. آرسنیک محلول در آبهای زیرزمینی در فصلهای مختلف متفاوت میباشد و به عواملی از قبیل دما، pH، سطح ایستابی و جنس سازندهای در برگیرنده بستگی دارد. آلودگی ناشی از آرسنیک در آبهای زیرزمینی میتواند خطر بزرگی باشد، زیرا آرسنیک در آبهای زیرزمینی از بین نمیرود بلکه از یک فرم به فرم دیگری تبدیل میشود. سفرههای آب زیرزمینی اغلب مقدار زیادی مواد را در خود حل میکنند. در نتیجه آبهای زیرزمینی به طور طبیعی آسیبپذیر میباشند. آرسنیک به راحتی در داخل آب حل میشود و نسبت به سایر عناصر دیگر متحرکتر میباشد. آبهای سطحی و زیرزمینی مناسبترین شرایط را برای جا به جایی و حرکت آرسنیک دارند. اگر سازند در برگیرنده سفره، دارای آرسنیک باشد به راحتی باعث آلودگی آبهای زیرزمینی میگردد.
همچنین بخوانید؛ تصفیه فاضلاب
هیدروکربنهای نفتی
این ماده ممکن است حتی آبهای زیرزمینی را برای همیشه غیر قابل استفاده نماید و در امر پمپاژ بعلت حل پوششهای قیری مشکلات جدی ایجاد نماید. میزان نفوذ مواد نفتی به خاک و در نتیجه آب زیرزمینی، به ویژگیهای خاک و نیز ماهیت و کمیت مواد آلاینده بستگی دارد. نفوذ در خاک تا ورود کامل آلاینده نفتی و یا برخورد به موانع غیر قابل نفوذ، ادامه خواهد داشت. در اثر برخورد با موانع مذکور، آلایندههای نفتی دارای حرکت افقی بین سطوح خواهند بود. این حرکت منجر به گسترش آلایندهها در ابعاد وسیعتری میشود. در صورت رسیدن آلاینده نفتی به آبهای زیرزمینی ممکن است تودهای عدسی گونه از مواد نفتی تشکیل شود. در نهایت، توده مذکور در خاکهای بالای سطح آب زیرزمینی پراکنده شده و جریان آب زیرزمینی نیز روند گسترش آن را تشدید مینماید (شکل 1). پس از نشت مواد نفتی اغلب هیدروکربنهای با زنجیره بلند توسط باکتریهای خاک تجزیه شده و در تقابل با آب، مواد نفتی با قابلیت حلالیت زیاد در آب حل شده و ستونی از آلودگی را تشکیل میدهند. ترکیباتی که قابل حل نیستند به صورت آزاد بر روی سطح ایستابی قرار میگیرند. از جمله این هیدروکربنها میتوان به بنزن، نفتالن، تولوئن، کرایسن و … اشاره کرد.
نیترات
یکی از شاخصهای مهم آلودگی منابع آب زیرزمینی حضور نیترات میباشد که بر اثر کاربرد انواع کودهای شیمیایی، آلی (دامی و انسانی)، تجزیه گیاهان و دیگر باقی ماندههای آلی در خاک و تخلیه نامناسب فاضلاب به وجود میآید. گاهی اوقات باران این عنصر کودی را به طرف آبهای سطحی و زیرزمینی حرکت میدهد. بسیاری از فرآیندها، موجب تشدید آلودگی آبهای زیرزمینی به نیترات میشوند. از آنجا که کودهای آلی حاوی مقادیری از ترکیبات محلول مانند نیترات میباشند، این ترکیبات از طریق بارندگی یا آبیاری وارد محلول خاک گردیده و سرانجام وارد آب های زیرزمینی میشوند. از سال 1970 آلودگی آبهای زیرزمینی به نیترات به یک مشکل عمده محیط زیستی تبدیل شده است که در بسیاری از نقاط جهان گزارش آلودگی آبهای زیرزمینی به نیترات وجود دارد. نیترات یک ترکیبی از نیتروژن است که به طور طبیعی در غلظت متوسط در بسیاری از محیطها وجود دارد. فعالیتهای شیمیایی به دلیل استفاده از کودهای ازتدار، دفع مواد زاید جامد، نشت از شبکه دفع فاضلاب، شیرابه محلهای دفن زباله یا فاضلاب و محلهای دفن زغالسنگ از جمله منابعی هستند که میتوانند موجب افزایش غلظت نیترات در آبهای زیرزمینی شوند.
زبالههای رادیواکتیو
در فرآیند تولید انرژی هستهای مقدار زیادی زباله رادیواکتیوی بوجود میآید. غالباً ایزوتوپهای رادیواکتیو از گازهای نجیب، کریپتون هستند. تریتیوم که ایزوتوپی از هیدروژن است نیز به صورت گاز، عمدتا به صورت بخار آب تخلیه میشود. تریتیوم به صورت بخش هیدروژنی مولکــول آب در زنجیــرهــای زیستشناختی مواد غذایی وارد میشود. ایزوتوپهای رادیواکتیو در زبالههای مایع، معمولا از طریق بارندگی به صورت جامد در میآید و انبار میشود. اگر این زباله‌ها در زمین در گودالهای بدون آستر، بدون آنکه در محفظه‌های خاص باشند دفن شوند در طی چند قــرن بعد آبهای زیرزمینی این مواد رادیواکتیو را پراکنده خواهند کرد (12). علاوه بر زبالههای تولید شده در بخش هستهای میتوان به مواد زاید جامد تولید شده در صنایع، تحقیق و توسعه در دانشگاهها، آزمایشگاههای ملی و بیمارستانها (جایی که مواد رادیواکتیو برا تشخیص و درمانهای متعدد استفاده می شود) اشاره کرد. معدن اورانیوم، صنعت برق هستهای و برخی از تجهیزات پزشکی و نظامی فعالیتهای گستردهای از طیف تولید رادیونوکلوییدی هستند. عملیات عادی از تاسیسات هستهای و همچنین حوادث هستهای یک تهدید جدی برای آب زیرزمینی میباشند. استخراج اورانیوم، تصفیه، غنی سازی، بازفرآوری و همچنین دفع زبالههای رادیواکتیو آن دسته از فعالیتهایی هستند که خطر بالقوهای برای کیفیت آبهای زیرزمینی میباشند